Filtry RO - kącik akwarystyczny

Rodzaje filtrów

Każdy amator akwarystyki wie, że akwarium musi być wyposażone w filtr na bieżąco oczyszczający wodę (większość modeli jednocześnie ją napowietrza). Nie każdy jednak wie, że taki zwykły filtr często jest niewystarczający. Dlaczego? Otóż są to przeważnie filtry gąbkowe, które oczyszczają wodę wyłącznie z dużych zanieczyszczeń mechanicznych, powstających na bieżąco podczas użytkowania akwarium. Natomiast to, co w wodzie najgroźniejsze, dostaje się do niej jeszcze zanim woda trafi do naszego kranu.

Nie czujesz się komfortowo, gdy ktoś częstuje Cię wodą prosto z kranu? Twoje rybki również! Pamiętaj, że nie są to gatunki przyzwyczajone do zanieczyszczonych polskich rzek (a tym bardziej do chloru), tylko ryby z czystych, tropikalnych rejonów. Najważniejsze jest więc myślenie o jakości wody jeszcze przed nalaniem jej do akwarium. 

Krótko mówiąc, należy zadbać, by wlewana i wymieniana woda była oczyszczona z wszelkich zanieczyszczeń. Najbezpieczniej jest stosować wodę całkowicie demineralizowaną, którą ewentualnie wzbogacimy dobrymi minerałami, odpowiednimi dla hodowanych przez nas gatunków. W tym celu niektórzy kupują wodę demineralizowaną (w marketach lub sklepach zoologicznych) albo destylowaną. Niestety woda taka jest stosunkowo droga, a zastosowane do jej uzdatnienia procesy nie zawsze usuwają z niej wszystkie zanieczyszczenia.

Wielu akwarystów po wypróbowaniu różnych metod dochodzi do wniosku, że najskuteczniejsze i najbardziej ekonomiczne jest zainstalowanie w domu systemu odwróconej osmozy (RO, ang. „reverse osmosis”), który dodatkowo można wyposażyć w filtr demineralizujący (nazywany DEMI lub D.I.). 

Co mówią Twoi koledzy

„Krakowska kranówa nie jest najlepszym środowiskiem dla rybek. Niestety 1L wody demineralizowanej kosztuje około 1zł. Przy akwarium 112L i podmianie około 20L tygodniowo to słaby interes :/ Na razie nie stać mnie na filtr odwróconej osmozy (bo to chyba najlepszy wybór na dłuższą metę), poszukuję więc taniego źródła wody demineralizowanej (czy tam destylowanej, wszystko jedno)”.
(wujek_bogdan, cytat z forum akwarium.net.pl)

„Osobiście przetestowałem chyba wszystkie metody zmiękczania wody, od destylarki, po lód z lodówki i IMHO jeśli chodzi o koszt, wygodę, jakość, to tylko RO”.
(Pigul71, cytat z forum akwarysci.com)

„Na dzień dzisiejszy filtry te są tak tanie, że nie ma nad czym się zastanawiać. I obojętnie czy jest to akwa[rium] z paletami, roślinne czy jeszcze jakieś tam, to ta woda przecież nie zaszkodzi :-) Ilu jest nieświadomych akwarystów, którzy kupują wodę demineralizowaną i wydają na nią majątek? 5-litrowy baniaczek to koszt ok. 3-4zł, a litr z osmozy to koszt ok. 7groszy... Różnica w kosztach chyba mówi sama za siebie... oczywiście na korzyść RO... A co do wygody... Jestem jak najbardziej ZA. Sam również "przerobiłem" różne metody — łącznie z kationitami i anionitami... Ale filtra RO jak na chwilę obecną nic nie przebije :-) Wystarczy odkręcić kran i uzbroić się w cierpliwość...”.
(krzych0062, cytat z forum akwarysci.com) 

„Od paru lat używam filtra RO. Jednak używam go po to, aby zmniejszyć twardość węglanową wody w akwarium (…). Nie robię tego "na pałę". Jeżeli chcę w/w twardość utrzymać na poziomie 2-3 KH muszę wiedzieć jaką mam twardość wody przed dolaniem RO. Dlatego test jest absolutnie konieczny”.
(Mako, cytat z forum.superakwarium.pl)

„Jestem świeżym posiadaczem filtru odwróconej osmozy ro. Kupiłem ją, gdyż mam akwarium roślinne i właśnie ze względu na roślinki chciałbym mieć wodę miękką”.
(duch, cytat z forum akwarysci.com)

„Moja woda jest za twarda i (...) ciężko później jest domyć [akwarium] przy podmianach wody”.
(Matrixowo, cytat z forum akwarysci.com)

„Jeśli do akwarium wlejemy czystej osmozy, dodamy korzenie i całą resztę, o której pisałem wcześniej, to w ten sposób wykonamy akwarium tarliskowe zbliżone do naturalnego siedliska L204 (…) to mój przepis na mnożenie L204”.
(Aleksander Stefaniak, cytat z forum fawa.pl)

Jakie akwaria wymagają stosowania wody RO?

Systemy odwróconej osmozy są nieocenioną pomocą dla tych, którym zależy na wodzie najwyższej jakości. Filtr RO pomaga utrzymać czystą wodę, korzystną dla zdrowia i kondycji mieszkańców akwarium, niezależnie od hodowanych gatunków i rodzaju akwarium. Jednak w niektórych wypadkach system RO jest po prostu niezbędny:

• Praktycznie każde akwarium morskie — organizmy morskie są szczególnie wyczulone na wszelkie nieprawidłowości w jakości wody. Jako bazy do zasolenia nie wolno więc używać wody kranowej — może to być wyłącznie czysta H₂O bez żadnych domieszek. Ponieważ ze względu na duże rozmiary akwaria morskie mają duże zapotrzebowanie na wodę, kupowanie wody DEMI (demineralizowanej) w butelkach jest bardzo nieopłacalne.

• Krewetkarium - krewetki są wrażliwe na związki miedzi i chemikalia, najczęściej preferują wodę miękką, rzadko spotykaną w polskich kranach.

• Za wodę RO z pewnością wdzięczne będą ryby pochodzące z biotopów wód miękkich (czarne wody itp.), np. neony, skalary, zbrojniki, kiryski, pielęgniczki Ramireza i Agassiza, pielęgnice skośnopręgie oraz wiele innych.

• Akwarium z paletkami — nie jest tajemnicą, że ryby te wymagają szczególnego podejścia. One również pochodzą z biotopu czarnych wód. Jeśli chcesz hodować paletki, najpierw dowiedz się jak najwięcej o przygotowaniu wody konkretnie dla tego gatunku. Podpowiemy, że podstawą sukcesu hodowli paletek jest użycie wody z filtra RO.

• Miękka woda o niskim pH jest niezbędna przy rozmnażaniu niektórych gatunków ryb. Stosuje się ją, by sprowokować je do tarła, symulując porę deszczową (kiedy to w naturze z powodu opadów zmieniają się parametry wody). Żeby ustalić konkretne dawki nawozów i minerałów dodawanych do wody, najlepszym punktem odniesienia jest zastosowanie czystej wody RO — nie zawsze jesteśmy w stanie uzyskać informacje na temat składu wody wodociągowej, co w przypadku konieczności dozowania precyzyjnych ilości nawozów może zniszczyć całe nasze wysiłki.

• Zawsze, gdy chcemy uzyskać precyzyjne pH, np. przy przygotowywaniu biotopu czarnych wód (wyjątkowo niskie, kwaśne pH). Odczyn pH można obniżyć na różne sposoby (np. przy użyciu szyszek olchy lub torfu) ale jest to trudne przy wodzie twardej — natomiast woda miękka po RO daje się łatwiej i trwalej zakwasić. Podobnie jest z przygotowaniem akwarium Malawi czy Tanganika — oczyszczenie wody z niechcianych substancji pomoże uzyskać odpowiednio wysokie, zasadowe pH.

Co daje system RO do akwarium?

• Zapewnia miękką wodę, usuwa zarówno GH (twardość ogólną), jak  i KH (twardość węglanową), co pozwala łatwo dostosować pH do preferowanego przez Twoje rybki.
• Usuwa z wody toksyny i inne niepożądane substancje.
• Modele z demineralizacją usuwają wszelkie fosforany i azotany pozostałe po RO, hamując w ten sposób rozwój glonów.
• Woda osmotyczna jest najlepsza do uzupełniania ubytków wynikających z parowania.
• Filtr można prosto podłączyć do instalacji wodociągowej.
• Odkręcana obudowa umożliwia łatwą wymianę membrany, filtrów wstępnych i złoża demineralizującego.

Akwaria słodkowodne

W akwariach słodkowodnych zastosowanie systemu RO pomaga obniżyć do zera twardość ogólną (GH) i twardość węglanową (HK). Dzięki temu po dodaniu niezbędnych minerałów i mikroelementów możemy stworzyć naszym podopiecznym warunki identyczne do tych, które miałyby w swoim naturalnym, tropikalnym środowisku. Usunięcie twardości węglanowej pozwala w łatwy sposób dowolnie regulować pH wody przy użyciu buforów mineralnych. To bardzo ważne dla większości roślin oraz dla rybek lubiących miękką wodę, takich jak paletki czy skalary.

Akwaria morskie

Dzięki uzdatnianiu wody w akwarium morskim przy użyciu systemu RO, znika większość „nieznanych” przyczyn problemów, czyli sytuacji, w których nawet specjaliści mówią „nie wiem dlaczego padają”. Urządzenie wyższej klasy potrafi też usuwać fosforany, azotany i krzemiany, przyspieszające rozwój glonów.

Czym jest system RO?

Filtr RO został zaprojektowany do uzdatniania nawet najbardziej zanieczyszczonej wody w celu przygotowania z niej wody pitnej. Ze względu na mikroskopijną wielkość porów (0,0001 mikrona) filtr taki zatrzymuje wszelkie zanieczyszczenia (w tym jony metali, wirusy i bakterie) i produkuje czyste H₂O.
Membrana osmotyczna zbudowana jest z ciasno zwiniętej półprzepuszczalnej błony. Z jednej strony do filtra dopływa woda z kranu. Dzięki ciśnieniu osmotycznemu czysta woda przechodzi przez membranę i wydostaje się z jej „czystej” strony. Z „brudnej” strony membrany wypływa brudna woda o wysokim stężeniu substancji rozpuszczonych (TDS, ang. Total Dissolved Solids), czyli cząstek zbyt dużych, by mogły przejść przez membranę. Jest to odrzut, który trafia do kanalizacji.
Stosunek wody odrzuconej do wody uzyskanej wynosi około 4:1 i może być różny w zależności od ciśnienia wody zasilającej, zużycia filtrów, modelu membrany i innych czynników. Generalnie im wyższe ciśnienie wody w kranie, tym wydajniejsza praca membrany. Zaleca się ciśnienie w okolicach 3,4–4,8 bara (50–70 psi). Jeśli ciśnienie wody jest słabsze niż 2,4, czysta woda nie będzie w stanie przejść przez membranę, lub dojdzie do "zapchania" jej. W takiej sytuacji niezbędne jest użycie dodatkowej pompy podnoszącej ciśnienie (do kupienia na stronie sklep.osmoza.pl).

Czy ten filtr oczyszcza wodę w obiegu zamkniętym?

W przeciwieństwie do zwykłych filtrów akwariowych, system RO ma za zadanie dostarczyć Ci najwyższej jakości wodę do napełnienia i podmiany, a nie oczyszczać wodę znajdującą się w akwarium z zanieczyszczeń powstających na bieżąco podczas użytkowania. Dodatkowe zastosowanie zwykłych filtrów pomaga zachować higienę w akwarium. W zależności od wielkości akwarium, ilości wymienianej wody i częstotliwości jej wymiany, można zastosować różne rozwiązania. Przy dużym zbiorniku (lub wielu akwariach) dobrym pomysłem może okazać się opracowanie układu automatycznie odlewającego część brudnej wody i doprowadzającego czystą wodę RO. Ponieważ jest to woda doskonale czysta, nie ma potrzeby, by przed dolaniem jej do akwarium ustała się w jakimś zbiorniku.
 
Jak skuteczny jest ten filtr?

Membrana osmotyczna zatrzymuje wszelkie substancje o cząsteczkach większych niż  0,0001 mikrometra. W zakresie tym mieszczą się nie tylko zanieczyszczenia mechaniczne, takie jak rdza, włosy (100 µm) i piasek. Obejmuje on również bakterie (0,1–10 µm), wirusy (0,01–0,1 µm) i metale ciężkie, np. żelazo (0,0002–0,0008 μm), związki azotu i chlor. Pory membrany RO mają wielkość zbliżoną do wielkości cząsteczki wody, więc przechodzi przez nie niemal wyłącznie czysta H₂O, z której usunięto do 99% zanieczyszczeń.

Co oznaczają symbole typu RO3, RO5, RO6?

Oprócz membrany osmotycznej, systemy RO są wyposażone w dodatkowe filtry wstępne, oczyszczające wodę z większych zanieczyszczeń, zanim trafi ona do membrany. Bez nich membrana bardzo szybko by się zapchała. Inne filtry dodatkowe umieszcza się po membranie osmotycznej. Stosowane przez niektórych producentów oznaczenia typu RO3 czy RO6 oznaczają, że system składa się odpowiednio z trzech lub z sześciu stopni filtracji (z membraną osmotyczną włącznie).
 
Czego dotyczą liczby w nazwach systemów, np. „Aquarius 50” czy „Aquarius 100” albo „50GPD”, „75GPD”?

Membrany osmotyczne mają różną wydajność. W nazwach membran (a czasami i w nazwie handlowej całego systemu) producenci określają wydajność membrany w jednostkach znanych jako GPD. Oznacza to ilość wody w galonach możliwych do wyprodukowania w ciągu doby (ang. Gallons Per Day). 1 galon to około 3,785 litra. A więc np. 75GPD oznacza, że z tej membrany można maksymalnie uzyskać prawie 285 litrów czystej wody na dobę. Dzieląc to przez 24 godziny, otrzymujemy wynik prawie 12 litrów na godzinę.

Należy pamiętać, że jest to wartość maksymalna, testowana przy idealnych warunkach i zależy m.in. od temperatury i ciśnienia wody, a także zużycia membrany. W praktyce woda w kranie jest sporo zimniejsza niż używana przez producenta do testów. Niejednokrotnie rzeczywista wydajność jest nawet o połowę niższa od deklarowanej.
Wiele systemów RO można dodatkowo wyposażyć w pompę podnoszącą ciśnienie wody. Pompa taka zapewnia stabilną pracę systemu, na którą nie mają wpływu zmiany ciśnienia i temperatury wody w kranie — a więc pozwala na osiągnięcie maksymalnego przepływu wody. Jest to rozwiązanie szczególnie polecane w rejonach o niskim ciśnieniu wody wodociągowej i w instalacjach zasilanych wodą ze studni.
 
Jaki system RO wybrać do mojego akwarium?

Wybór konkretnego systemu zależy przede wszystkim od rodzaju i wielkości akwarium. Podstawowe różnice między poszczególnymi systemami to:

1) wydajność
2) liczba stopni filtracji
3) marka
4) cena

WYDAJNOŚĆ: Wydajniejsze filtry szybciej produkują wodę. W porównaniu z wodą płynącą z kranu, woda uzdatniana przez filtr osmotyczny płynie dość wolno, co przy dużym akwarium i mało wydajnym systemie może być prawdziwym testem cierpliwości.
 

LICZBA STOPNI FILTRACJI: Systemy z większą liczbą filtrów dodatkowych są najczęściej stosowane do produkowania doskonałej wody pitnej, natomiast do celów akwarystycznych najczęściej stosuje się RO3 lub RO4. Przed membraną koniecznie powinien być gęsty wkład sedymentacyjny (ze specjalnej pianki polipropylenowej) i filtr z węgla aktywnego. Lepsze systemy wyposażone są w dwa filtry piankowe i filtr węglowy, a ponadto w filtr demineralizujący (DEMI) za membraną, wiążący związki pozostałe po procesie odwróconej osmozy.
 

MARKA: Membrany do osmozy akwariowej są produkowane przez różne firmy o różnej reputacji. W specyfikacji systemu nie zawsze określony jest producent, warto więc zapytać o szczegóły sprzedawcę.
 

CENA: Ceny systemów osmotycznych do akwarium zaczynają się od ok. 130 zł i, w zależności od rozbudowania układu, dochodzą nawet do kilkuset zł. 
 

UWAGA: Niektóre sklepy oferują najprostszy system typu RO3 za ponad 600 zł! Zanim zdecydujesz się na zakup, sprawdź ofertę rzetelnych sklepów, takich jak dostępny pod tym linkiem (kliknij).

Dlaczego warto wybrać bardziej zaawansowany system?

Bardziej rozbudowane systemy pozwalają na dokładniejsze oczyszczenie wody, np. potrafią usuwać fosforany, azotany i krzemiany, przyspieszające rozwój glonów. System RO z dodatkową demineralizacją (po membranie) zapewnia idealnie czystą wodę, najlepszą dla rybek i roślin akwariowych. Ponieważ różnica w cenie jest stosunkowo niewielka, warto skorzystać z najlepszych rozwiązań.
 
Gdzie i jak instaluje się ten filtr?

Amatorzy akwarystyki często rezygnują z zakupu systemu odwróconej osmozy ze względu na pozornie skomplikowaną instalację. W rzeczywistości jednak jest ona całkiem prosta i z pomocą załączonej do opakowania instrukcji każdy może poradzić sobie bez pomocy hydraulika. W razie wątpliwości można skontaktować się z serwisem Global Water w celu uzyskania bezpłatnych wskazówek.
 

Akwarystyczny system odwróconej osmozy należy zamontować w pobliżu rury z zimną wodą, np. w łazience lub w kuchni pod zlewem.

Na przewodzie doprowadzającym wodę do baterii mocujemy trójnik i zawór. Do zaworu podłączamy biały wężyk, doprowadzający wodę wodociągową do urządzenia.

Po ułożeniu lub przymocowaniu systemu w odpowiednim miejscu, jesteśmy już prawie gotowi do produkcji wody. Zostało nam jeszcze tylko zajęcie się dwoma przewodami:

1) Przewód czerwony — odprowadza wodę brudną (o wysokim stężeniu TDS). Należy podłączyć lub umieścić go w miejscu umożliwiającym odpływ odrzutu do kanalizacji. Na przewodzie tym instaluje się ogranicznik przepływu.
 

2) Przewód biały — płynie z niego woda czysta. Należy umieścić go w naczyniu, do którego chcemy nabierać wodę lub poprowadzić do akwarium.
 
Czy przed wlaniem do akwarium woda RO musi się odstać?

Kto dotąd zasilał akwarium wodą wodociągową, wie, że przed wlaniem jej do akwarium, należy zostawić ją na jakiś czas (przynajmniej 24h), aby się odstała. Pomaga to częściowo pozbyć się związków chloru, stanowiących poważne zagrożenie dla naszych rybek (głównie dla ich oczu i skrzeli) i dla złożonej ikry.
Woda z systemu RO jest całkowicie wolna od tych szkodliwych związków, a więc całkowicie znika potrzeba czekania na jej odstanie się. Ponieważ uzdatnianie wody systemem RO trwa stosunkowo długo, w praktyce woda i tak czeka jakiś czas przed dolaniem jej do akwarium, ale nie jest konieczne robienie tego celowo z myślą o poprawieniu jej parametrów.

Czy wlewać tylko wodę RO czy mieszać ją z wodą z kranu?

Ogólnie rzecz biorąc nielogiczne jest oczyszczanie wody po to, by znów dodawać do niej trujące związki. Jednak zawsze należy pamiętać o zasadzie stopniowego przyzwyczajania rybek do nowej wody. Np. w sklepach zoologicznych pływają one w zwykłej kranówie. Wpuszczenie ich do wody RO (szczególnie jeśli nie dodajemy do niej minerałów) mogłoby im zaszkodzić. Jeśli masz akwarium od jakiegoś czasu i dopiero wprowadzasz wodę RO, początkowo należy mieszać ją z odstaną wodą z kranu w proporcjach 3:1 (więcej RO). Nigdy nie należy też wymieniać wody w 100%. Lepiej robić częstsze, mniej inwazyjne podmiany (po mniej wody).
 
Czy system RO podłącza się do prądu?

Proces odwróconej osmozy przebiega bez udziału prądu elektrycznego i sam system nie wymaga prądu do uzdatniania wody. Jedynie w sytuacji, gdy ciśnienie wody zasilającej jest niewystarczające, system należy wyposażyć w niewielką pompę elektryczną podnoszącą ciśnienie (dostępna na stronie sklep.osmoza.pl).
 
Jak należy konserwować system RO?

Żeby system odwróconej osmozy spełniał swoje zadanie, należy regularnie wymieniać filtry wstępne (sedymentacyjne i węglowe), zgodnie z zaleceniami producenta. Czas wymiany filtrów jest też zależny od jakości wody w kranie. Najlepiej jest regularnie otwierać obudowę filtrów i oglądać ich stan. Nawet niewielka zmiana koloru powinna być sygnałem ostrzegawczym. Membranę osmotyczną należy zmieniać średnio co 3–5 lat. Złoże demineralizujące (DEMI) wyczerpuje się bardzo wolno, a jego żywotność zależy od ilości i jakości filtrowanej wody.

Jak wychodzi porównanie cenowe RO z wodą D.I. z marketu?
 

Przeprowadźmy symulację z następującymi założeniami:

• średnia końcowa cena wody brutto wynosi 11 zł za m³ (źródło: cena-wody.pl)
• 1 m³ = 1000 l (a więc cena 1 litra wody to w Polsce średnio 1 grosz)
• system RO kupimy już za 130 zł
• wkłady wstępne wymieniamy co max 6 miesięcy
• koszt wkładów wstępnych to 16 zł
• membrana osmotyczna zachowuje sprawność nawet 5 lat
• porównujemy koszty korzystania przez 5 lat
• wkłady dodatkowe wymieniamy pierwszy raz po 6 miesiącach, a więc przez 5 lat robimy to 9 razy
• na 1 litr wody oczyszczonej tracimy dodatkowe 5 litrów (w zależności od ciśnienia i innych czynników odrzut wody może wynosić 1:3 — 1:5. Przyjmijmy nawet i tę skrajną wartość, co daje 6 litrów pobranych na 1 litr uzyskany)
• woda demineralizowana kosztuje średnio 3-7 zł za 5 litrów (źródło: allegro.pl)

 
Symulacja na przykładzie użytkownika, który podmienia średnio 100 litrów na miesiąc, a więc przez 5 lat zużyje 6000 litrów wody (100 x 5 x 12 = 6000).

RO:
6000 litrów wody RO to 36000 litrów wody pobranej (6000 x 6 = 36000)
36000 (litry) : 1000 = 36 (m³)
36 x 11 = 396 (koszt samej wody w ciągu 5 lat)
po dodaniu ceny urządzenia i wkładów wymiennych otrzymujemy końcową cenę 660 zł (396 + 16 x 9 + 120 = 660).

D.I.:
Koszt wody z marketu to 0,60–1,40 zł za litr (3:5 = 0,6; 7:5=1,4)
6000 litrów x 0,60 zł = 3600 zł
6000 litrów x 1,40 zł = 8400 zł

Jak więc widać, różnica w cenie nie pozostawia pola do dyskusji:

za 5 lat używania filtra RO zapłacimy 660 zł, a za 5 lat kupowania wody demineralizowanej w sklepie 3600–8400zł! I to przy wymianie zaledwie 100 litrów wody miesięcznie! Im więcej wody wymieniamy, tym ta różnica jest większa.

Dodajmy do tego, że woda D.I. ze sklepu nie zawsze jest tak czysta, jak powinna.
Koszt używania systemu RO można dodatkowo obniżyć, przez spożytkowywanie „odrzutu” np. do podlewania ogródka czy spłukiwania toalety. Nawet jeśli zajdzie potrzeba wcześniejszej wymiany membrany (po 3 latach), szacowany tu koszt wzrośnie jedynie o 85 zł.

Szeroki wybór filtrów dla akwarystyki znajdziesz tutaj - KLIKNIJ